ARPALIK

Son zamanlarda "arpalik" sözcügünü (argo veya mecaz) insanlar çok sik kullanilir oldular. Bu sözün aslinin nereden geldigini bir dostum da bana sordu. Bende yazarak duyurmak vede bilgilendirmek yolunu seçtim.
Arpaligin esasi söyle bilimlenir, veya söyle uygulanmistir. Günümüzde yalnizca Türkçe deyimleri olarak kullanilmaktadir. ARPALIK 19.999 Akçadan ibaret olan timara "arpalik" yani, sahibinin bütün masrafi kendine ait olarak devamli bir surette harekete hazir bulundurmaya mecbur oldugu süvari takiminin idaresine mahsus "arpalik parasi" denilirdi.
Arpalik, eskiden memurlara verilen ek ödemedir (tahsisat'tir). Bu kelime daha çok, azledilen ya da emekliye ayrilan mülki ya da ilmi memurlara verilen (mazuliyet) açik maasi ya da emekli maasi anlaminda da kullanilirdi.
Bir zaman sonra "arpalik" bir masraf karsilaginda yapilan ya da bir hizmet karsiliginda verilen para olarak islemeye baslandigi da bilimlenir.
Ansiklopediler kisaca da söyle tanimlamaktalar. Osmanli Imparatorlugu zamaninda, devlet adamlarina, müftü, kazasker gibi yüksek rütbeli din adamlarina maas (aylik) yerine mallara ya da paraya "arpalik" denirdi. Sonlari, arpalik yalniz kazasker gibi en büyük rütbelilere verilmeye baslandi. Arpalik yaramazlik yapan veya memurluktan çikarilanlara bile verilirdi diye yazmaktadir.
Yillarca, Kadastro çalismalarinda uygulama yapan ve çalisan biri olarak; arpalik sözünü tapu sicilinde vede sicilin uygulamasinda gördük. Çok fazla kafa karistirmadan size bir kismini anlatmak isterim.
Tapunun sicilinde kayitli bulunan tasinmazmallarin ya mevkiinde, ya sinir hudut tarifinde ya da niteliginde "arpalik" sözü sikça rastlanan bir sözdür. Uygulamada bu sözcügün genelde, tarihi eski yerlesim yerlerinin hemen kenarlarinda bulunan kiymetli, iyi ürün veren yer oldugunu gördük. Sicilinde "arpalik" geçen yerleri yerlesim yerlerinin bitisiginde görmek çokça rastlanir durumdur.
Halk arasinda su tabirlere sikça rastlanmaktadir. Örnek bu yer dedeme arpalik olarak verilmis - iki ürün alinan yer - kiymetli toprak - verimli toprak - yakin mevkii ya da hiç kayip olmasi gerekli yer olarak, "arpalik" sözü halen kullanilmaktadir. Ayrica arpalik sözünün son zamanlarda, kizginlik belirtimlerinde de kullanildigi görülür. Buna örnek lan burasi senin dedenin arpaligimi, gibi veya buldular bir arpalik yasiyorlar vs vs ... Biraz da basiboslugu anlatmak için kullanilmaktadir. Halk zaten bu kelime ilede bir çok deyimler türetmis vede kendisi bu terimleri kullanmaya devam etmektedir. Bir siirim ile veda ediyorum. Hosça kalin.
ERMISÇE BAKARSAN
Iyilik ile kötülük,
bir elli.
Vicdan Terazisi,
belki
insan gönlünce
ama
Insan-i kâmil'le
yürüyor besbelli......
05 Kasim 2007
Mustafa ERMIS
mustafaermi@gazetetrakya.com