Bin yıllık düzenin bekçileri; AHİLER

"Tüm Türkiye'de olduğu gibi Kırklareli'nde de 23 eylülden itibaren Ahilik haftası kutlanıyor. Etkinlikler, ziyaretlerde vurgulanan konu ise ahilik kavramının bir toplum için neyi ifade ettiği." Sözleri ile başladığı "Dünden bugüne ahilik" isimli konferansında Kırklareli Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Raşit Gündoğdu detaylı tarihi bilgileri ile Kırklarelili ile bir araya geldi.
Binlerce yıldır yani insanın topluluklar halinde yaşamaya başladığından günümüze kadar varlığını sürdüren Ahilik,  Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde Anadolu'da yaşayan halkın sanat, ticaret, ekonomi gibi çeşitli meslek alanlarında yetişmelerini sağlayan, onları ahlaki yönden yetiştiren, çalışma yaşamını iyi insan meziyetlerini esas alarak düzenleyen bir örgütlenmedir. Kurucusu Ahi Evran'dır ve kendi kural ve kurulları vardır. Günümüzün esnaf odalarına benzer bir işlevi olan Ahilik iyi ahlakın, doğruluğun, kardeşliğin, yardımseverliğin kısacası bütün güzel meziyetlerin birleştiği bir sosyo-ekonomik düzendir.
Ahi kelimesinin kaynağı ile ilgili birbirinden tamamen farklı iki görüş bulunmaktadır. Birinci görüşe göre; Ahi kelimesinin kaynağı Türkçe olup, "akı" kelimesinin Anadolu'daki söyleniş tarzından doğmaktadır
İçtimaî bir teşkîlât. Selçuklu Türklerinde dînî ve millî birliğin muhafazasında, Osmanlı Devleti'nin kuruluşunda ve Osmanlı insanının yetişmesi ve terbiyesinde büyük hizmetler görmüştür. Sonraları, esnaf ve san'atkârlar birliğine isim olarak verilmiştir. Arabça kardeşim demek ahî; Türkçe cömert, eli açık mânâsına olan akı kelimesinden gelmektedir. Ahîliğin esâsını ve ilk safhasını fütüvvet teşkîl eder.  Fütüvvet, cömertlik, mürüvvet ve asâlet gibi faziletleri ihtiva etmesi bakımından ahlâkî; bu faziletlerin icâbını yerine getirmeyi vazîfe edinmiş kimselerin meydana getirdiği birliklere alem olması itibariyle içtimaîdir. Fütüvvet, ahlâkî bir mefhûm olarak, daha çok tasavvufî eserlere mevzu olmuştur. Bu mânâda fütüvvet, müslüman kardeşinin işini görmek, onun yardımında bulunmak, hatâ ve kusurlarını af edip, husûmet ve düşmanlık beslememek, ayıp ve kusurlarını örtmek; kendisini başkasından üstün görmemek, musibete uğrayan düşman bile olsa sevinmemek gibi hasletleri ifâde eder. Bu hasletleri hâiz olana fetâ (yiğit) denir.
Ahîlik  müessesesi Anadolu'da büyük hizmetler yaptı, Malazgird zaferi ile doğu Türk illerinde göçebe hâlinde yaşayan ve geçimlerini hayvancılıkta te'min eden pek çok Türkmen Anadolu'ya göç etmişti. Bir o kadarı da Moğolların zulmü sebebiyle Anadolu'ya geldiler. Ahîler, bunları yavaş yavaş tarım hayâtına sokup yerleştirmeye, esnaf, işçi, san'atkâr olarak şehir ve kasaba hayâtına alıştırmaya başladılar. Bu arada işsiz, başıboş gençlerin bir san'at ve meslek sahibi olmasını te'min ederek, başkasına muhtaç olmaktan kurtulmalarına çalıştılar. Rumlar ile ermenilerin elinde olan san'at ve ticâret hayâtına zamanla Türkler de katılıp, söz sahibi olmaya başladılar. Bütün bunların yanında ahîler, yaptıkları zaviyelerde müslüman tüccar ve esnafın ahlâkî terbiyesi ile de uğraştılar. Ahî zaviyeleri zamanla memleketin her tarafına yayıldı.
Ahîler, içtimaî hayâtdaki bu hizmetleri yanında ihtiyaç hâlinde gazâlara ve memleket müdâfaasına da katıldılar. On üçüncü asrın ilk yıllarında Çin'in kuzeybatısında katliâmlara başlayan, kısa bir müddet içerisinde dünyânın siyâsî haritasını alt üst eden ve Anadolu'ya doğru yaklaşan Moğol tehlikesine tedbir aldılar. Moğolların önlerinden kaçıp gelenlere kucak açarak Anadolu insanını, Moğollara karşı, gazâ aşkı ile dolu cihad yolunda Allahü teâlânın rızâsından başka bir şey düşünmeyen kimseler olarak yetiştirmeye çalıştılar ve bu insafsız düşman karşısında kahramanca mücâdele ettiler. Ahiler arasında sanatın okumakla değil, ahînin yetişmesi için, üstâddan öğrenmesi şartı getirilip yamaklık, çıraklık, kalfalık, ustalık yiğitbaşılık, ahî babalık ve kethüdâlık safhalarından geçmesi şartı vardı. Gündüz san'atında ve işinde çalışan ahîler, akşamları kendilerine mahsus binalarda sohbetlere katılırlardı.
Ahilik teşkilâtında şu mertebeler bulunurdu: 1- Teşkilâta yeni giren yiğitler, 2- Ahî bölükleri. Altı bölük olup ilk üç bölüğe Eshâb-ı tarîk, diğer üçüne de nakîb denirdi. 3- Halîfe, 4- Şeyh, 5-Şeyh-ül-meşâyıh.
Ahilerin kendilerine has merâsimleri vardır. Bunlardan bâzıları şöyledir:
1- An'anevî Anî Evren merasimleri: Senelik olup, Ahî Evren'in türbesinin bulunduğu Kırşehir'de yapılır.
2- Yol atası ve yol kardeşliği merasimi: Ahîliğe girmek talebinde bulunan gençlerin birliğe kabul edilmesi mahiyetindeki bir merasim olup, zamanla çırak kabul etme merasimi hâlini aldı.
3- Yol sahibi olma merasimi: Çıraklık müddetini tamamlayanların kalfalığa yükseltilmesi için yapılan merasimdi.
Ahilerin yönetmeliği olan fütüvvetnâmelere göre, ahînin üç şeyi açık olmalıydı: Eli açık, yâni cömert olmalı; kapısı açık, yâni misafirperver olmalı; sofrası açık, yâni aç geleni tok göndermeli. Üç şeyi de kapalı olmalıydı: Gözü kapalı olmalı, yâni kimseye kötü nazarla bakmamalı; kimsenin aybını görmemeli, dili bağlı olmalı, yâni kimseye kötü söz söylememeli; beli bağlı olmalı, yâni kimsenin namusuna ve şerefine göz dikmemeli.
Ahîlik mensuplarının, takdir edilmelerinin yanında cezalandırıldıkları da olurdu. Fütüvvetnâmelerde şu on sekiz şeyin ahîyi ahîlikten çıkarma sebebi olduğu, ayrıca cehennemlik yapacağı yazılıdır: 1- Şarap içmek, 2- Zina yapmak, 3- Livâta yapmak, 4- Dedikodu ve iftira etmek, 5- Münafıklık etmek, 6- Gururlanıp kibirlenmek, 7- Sert ve merhametsiz olmak, 8- Hased etmek, kıskanmak, 9- Kin tutmak, affetmemek, 10- Sözünde durmamak, 11- Kadınlara şehvetle bakmak, 12- Yalan söylemek, 13- Hıyanet etmek, 14- Emânete riâyet etmemek, 15- İnsanların aybını örtmeyip, açığa vurmak, 16- Cimrilik etmek, 17- Koğuculuk ve gıybet etmek, 18- Hırsızlık etmek.
Bir taraftan ahî kuruluşları, diğer taraftan tasavvuf ehlinin gayretleri ile Osmanlı insanı bu güzel hasletlerle yoğruldu. Zamanla Osmanlı'ya has ideâl bir insan tipi ortaya çıktı. Bugün Osmanlı efendisi, Osmanlı kadını denince nezâketi, edebi, terbiyesi ve kibarlığı ile olgun ve örnek bir insan hatırlanmaktadır.
Osmanlı Devleti'nin bünyesinde bütün bu hizmetleri yapmış, san'at ve ticâret hayâtını Osmanlı'nın maddî ve manevî yapısına göre düzenlemiş olan Ahîlik teşkilâtı, diğer kıymetli müesseseler gibi bilhassa İngiltere'nin desteklediği Mustafa Reşîd Paşa tarafından hazırlanan Tanzîmât fermanı ile büyük bir sarsıntı geçirmiş, hattâ ortadan silinmek tehlikesi ile karşı karşıya kalmıştır. Ancak Osmanlı'da derin izler bırakan bu müessese, eski parlaklığı ile olmasa da devam etmiştir.