MIZAH - II

Geçtigimiz sayida mizahin tarifini yazmis genel olarak bahsetmistik. Bu gün ise size Cumhuriyetin ilk elli yili içinde Türk mizahini çesitli sözlük ve ansiklopedilerden derledigim bilgileri sizlerle paylasmak istedim. Bu mizahin yazili olmayipda halk arasinda anlatilan ve yazilmasinda sakinca görülenleride, yazilanlardan çok fazladir. Biz tabiki yazili olanlardan genel olarak bahsetmek durumundayiz.
Cumhuriyet dönemi Türk mizahi çagdas Türk mizahinin hemen yarisini kapsamaktadir. Türk edebiyatinda zamanin olaylarina yönelik yazili edebi mizah 1870'li yillarda baslamisti. Basta Namik Kemâl olmak üzere Ziya Pasa, Ali Bey, Çaylak Tevfik Bey, Teodor Kasap gibi edebiyatçilar toplumsal yönü de bulunan, siyasi yönü agir basan bir mizaha agirlik vermislerdi. II. Abdülhamit tahta çiktiktan sonra, otuz yili askin bir süre Türk edebiyatinda mizah, açikça denilecek bir biçimde yasaklanmisti. Bu yasaklarin bir çok sekilleri, ile yasanisi zaman zaman da yayinlanmis bizlerde çesitli vesileler ile okumustuk. Halen yazilamayan mizahlarin oldugu gibi. Bu yasaklamadan sonraki II.Mesrutiyet yillarinda Türk kültür ve sanat hayatinin bir daha hiç bir döneminde görülmeyecek kadar bol olmasinin yaninda, gerçegi belirtmek gerekiyor ki kalitesiz bir mizah edebiyati, mizah yayini basladi diyor. Hay.Ans. Hatta bu dönemde bir haftada 15-20 mizah dergisinin kuruldugunu yazmaktadir. Bir o kadarinin da kapatildigi görülmüs, mütareke yillarinda Türk mizahi, özellikle Refik Halit Karay'in temsilciliginde, Anadolu'daki ulusal harakete karsi son derece olumsuz bir sekilde görülmektedir.
Cumhuriyet'ten sonra ortaya çikan, Türk mizahinda keskin, belirgin yurtseverlik konulari önemle basta gelmektedir. Mesrutiyet ve Mütareke yillarindaki ince mizah manzumeleriyle ortaya çikan ve kendini tanitmis olan Halil Nihat Boztepe ve Fazil Ahmet Aykaç mizah çalismalarini Cumhuriyet'in ilk yillarinda da çalismalarini sürdürmüs bulunmaktalar. Cumhuriyet' in ilk 10-15 yilinda nazim ve nesir alanlarinda usta mizah yazarlari arasinda Ercüment Ekrem Talu, Resat Nuri Güntekin, Mahmut Yesari, Yusuf Ziya Ortaç, Orhan Seyfi Orhon gibi yazarlar basta gelmektedir. Bu yazarlar içinde toplumsal yergiye yer verenler ise Resat Nuri Güntekin ile Yusuf Ziya Ortaç gelmekteler. O yillarda önemli yer tutan dergiler Kelebek, Akbaba papagan, Eglenceli Gazete, Davul, Kalem gelmekteymis. II.Dünya Savasi önceleri ile bu savas içinde de önemli mizah dergileri yayinlanmistir. Sedat Simavi tarafindan uzun zaman yayinlanan Karikatür adli dergi bu dergilerin basinda gelmektedir. Birde ünlü karikatürist Ramiz'in çikardigi Mizah dergisi o dönemde önemli yer tutmaktadir. Size siirle mizah örnegi bir kaç eser vermek isterim.
Manda yuva yapmis sögüt dalina Yavrusunu sinek kapmis gördünmü.
Sabahinan erken çifte giderken,
Öküzüm torbadan düsmüs gördünmü...nasil bir anlam ve nasil bir mizah degilmi. Bir örnekde "Tilki Destani"'ndan vereyim.
Yagar yagmur evin önü denizlik
Bu yil bu tilkide var bir domuzluk
Böyle gider ise komaz damizlik
A komsular buradan tilki geçtimi

Evimizin önünde yigin odunlar
Tilki geldi etrafini adimlar
Insallah kürkün giysin kadinlar
A komsular buradan tilki geçtimi.
Uzun devam eden bu tilki destani mizah örnegidir. Tilki destanini yazan sair SAKINE HATUN'dur. Zaman zaman bu tip örnekler verecegim.
Devam Edecek...
Hos Kalin
Hosçakalin...

mustafaermis@gazetetrakya.com