O GÜZEL GÜNDE BÜTÜN TRAKYALILAR ORADAYDI

Bundan önceki bir yazimda Alpullu Åzeker Fabrikasinin yerinin tayin ve tespitiyle ilgili çalismalari ve fabrikanin kurulus öyküsünü anlatmistim. Alpullu Åzeker Fabrikasinin Cumhuriyet Türkiyesi’nin ve Trakya’nin Cumhuriyet tarihinde kurulan ilk fabrika olduguna deginmistim. Bugün bu fabrikanin açilis törenini anlatmak, yeni kusaklari bilgilendirmek istiyorum. Zira Osmanli Devleti’nden devren gelen Cumhuriyet Halki ilk defa bir fabrika görüyordu ve onun için bu fabrikanin açilisina büyük ilgi gösteriyordu.

Åzeker fabrikasinin insaati bir yil sürmüs, 25 Kasim 1926 tarihinde hizmete girmistir. Fabrikanin bu tarihte isletmeye açilacagi Trakya Il, Ilçe, Kasaba ve köylerine duyurulmus, açilisin Edirne’nin kurtulus günü olan 25 Kasim’da gerçeklesecegi bildirilmistir. Zaten pancar eken köylülere bir hafta önceden pancarlari söküp Alpullu’ya getirmeleri bildirilmisti. Ilk asamada kaç köyde pancar ekildigini bilmiyoruz ama pancar eken köylüler pancarlarini Demiryolu Istasyonlarina, öküz ve at arabalariyla Alpullu’ya getirmeye baslamislardir. Pancarin nasil bir bitki oldugunu da köylüler ilk defa görmüsler, bundan nasil seker çiktigini merak etmislerdir. Bu nedenle fabrikanin açilisina, çalismasina tanik olmak için bütün Trakya köylerinden insanlar akin akin ve yürüyerek Alpullu’ya gelmislerdir. Törene Ankara’dan, Istanbul’dan Edirne’nin kurtulus bayramina gelenlerde töreninde bulunmuslardir. Bir gelin gibi süslenmis olan Alpullu, trenle ve diger vasitalarla gelenler arasinda Balkanlar, Milletvekilleri, edebiyatçilar, sairler, gazeteciler vardi. Istanbul’dan Bahriye Bandosu ve tabii bütün Trakya köyleri temsilcileri ve fabrikayi görmek isteyenler oradaydi. Fabrika Kirklareli sinirlari içerisinde bulundugu için Kirklareliler, Kirklareli Milletvekilleri önde yeralmislardir. Gazeteci yazar Ali Riza Dursunkaya’nin bildirdigine göre Ankara’dan gelen Millet Meclisi Baskanvekili Hasan (Saka) Maliye Bakani Abdülhalik Renda, Ticaret Bakani Rahmi Bey ile milletvekillerinden Edebiyatçi Besim Atalay, Edebiyatçi Samih Rifat, Rasih Kaplan, Emin Cemal, Naim Hazim, Münir, Tevfik Fikret, Hüseyin Baki, Ali Riza, Türk Ocaklari Genel Baskani eski Milli Egitim Bakani Hamdullah Suphi Tanriöver, Milletvekili Necati (Mustafa Necati) Trakya milletvekilleri dikkati çekenlerin basinda geliyorlardi. Açilis münasebetiyle Atatürk’ün bir büstü fabrikanin cümle kapisinin önünde konmustu.

Açilisin ilk konusmasi Trakya milli mücadele önderlerinden, Çatalca Milletvekili (sonra Iktisat Bakani olmustur) ve Åzeker Åzirketi Idare Meclisi Baskani Åzakir Kesebir (Büyük Åzakir) tarafindan yerine getirilmistir. Fabrikanin 2 milyon liraya mal oldugu açiklanmistir. Kesebir, Trakya topraklarinin pancar ekimine çok elverisli oldugunu söylemistir. Maliye Bakani Hasan Saka ise Üç Beyaz ile Üç Siyah’in yani seker, un ve pamugun, demir, kömür ve petrolün ekonominin temeli oldugunu, Trakya’da ilk Beyaz’in gerçeklestigini söyleyerek, kurdelayi kesmistir.

Alpullu Åzeker Fabrikasi ve pancar ekimi Trakya çiftçisinin ekonomisinde, geçiminde bir dönüm noktasi olmustur. Pancar ekimi, pancar kazim avanslarinin ve pancar paralarinin ödenmesi köylünün yüzünü güldürüyor, çiftçi borçlarini ödenmeyi pancar paralarinin verilisine bagliyordu. Ekiciler Alpullu’ya gelir paralarini oradan alirlardi. Pancar paralarinin dagitimi sevinçlere vesile olurdu.

Trakya’da pancar ekimi beraberinde Pancar Küspesi’nden yararlanmayi, pancardan pekmez yapmayi beraberinde getirmis, daha sonra fabrika ekicilere belli miktarda seker vermeye baslamistir. Fabrika Trakya Milli Mücadele önderleri ve Silahli Milislerde yer alanlar için bir çalisma, geçim kapisi olmustur. Mücadeleye katilanlarin burada çalismalarina öncelik verilmistir. Ve Alpullu Fabrikasi sayesinde kurulus ve gelisme sürecine girmistir. Burasi ayni zamanda güres ve futbol takimlari için egitim ve kamp yeri olmustur.