İLESAM (TÜRKİYE İLİM VE EDEBİYAT ESERİ SAHİPLERİ MESLEK BİRLİĞİ) - 9 -

Yurdumuzda özellikle 1995 yılından sonra daha sık gündeme gelen ve daha çok İLESAM tarafından sahiplenen, Kültür ve Turizm Bakanlığının da üzerinde durduğu telif hakları, fikri haklar ile ilgili konularda dünyada ve özellikle Avrupa'da, ülkemizde çok daha önceleri yapılan çalışmalar sonucu fikri hakların korunması için birçok uluslar arası sözleşmeler düzenlenmiştir.
İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi:     
Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'nda 10 Aralık 1948 tarihinde kabul edilen İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'nin 27 nci maddesi "Fikri Haklar" konusunda temel bir hüküm içermektedir. Bu madde gereğince; ilk olarak eser sahiplerinin mali ve manevi hakları, "temel insan hakları" olarak tescil edilmiştir. İkinci olarak eser sahibinin mali ve manevi hakları yanında, toplumun tüm üyelerinin bu eserlerden yararlanma haklarının da  temel bir hak olduğu belirtilmiştir.
Bern Sözleşmesi :
1886 tarihli Edebiyat ve Sanat Eserlerinin Korunmasına İlişkin Bern Sözleşmesi, eser sahiplerinin haklarının korunmasında uluslar arası bir standardın tespiti amacıyla düzenlenmiştir. Zaman içerisinde bir çok kez değişiklik yapılarak halen yürürlükte bulunan halini aldığı bilinmektedir. Sözleşme ile "edebiyat ve sanat eserleri"nin neler olduğu oldukça geniş bir şekilde tanımlanmış, eser sahiplerinin mali ve manevi hakları ile birlikte, bu hakların süreleri ve kullanım koşullarının belirlendiğini söyleyebiliriz. Türkiye Bern Sözleşmesi'nin 1979 Paris değişikliğini 12.7.1995 tarih ve 22341 sayılı Resmi Gazete'de yayınlandığı şekliyle anca 1995 yılında benimsemiştir.
Roma Sözleşmesi :
1961 tarihli Roma Sözleşmesi ile icracı sanatçıların, fonogram yapımcılarının ve radyo/televizyon yayıncılarının haklarına yer verilmektedir. Ancak anılan tarihte film yapımcıları henüz hak sahibi olarak kabul edilmediklerinden bu sözleşmede yer almamışlardır. Türkiye 1995 yılında 4116 Sayılı Kanun ile Roma Sözleşmesini kabul etmiştir.
Cenevre Sözleşmesi :
Plakların yetkisiz çoğaltılmasına karşı plak yapımcılarının korunmasına İlişkin Sözleşmedir. 1971 tarihli bu sözleşme ile artan teknolojik gelişmelerin etkisiyle yaygınlaşan yetkisiz çoğaltmaları önleme gayesiyle düzenlenen bu anlaşmaya halen 67 ülke taraf olmasına rağmen Türkiye henüz bu anlaşmaya katılmamıştır.
Ticaretle Bağlantılı Fikri Mülkiyet Hakları Anlaşması (TRIPS) :
Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) Kuruluş Anlaşması'nın  IC Sayılı eki olan TRIPS; fikri haklar alanında uluslar arası bir standart sağlama amacını gütmektedir. Anlaşmanın iki önemli amacından ilki, asgari standartları belirleyerek fikri mülkiyet haklarının korunmasındaki yeterliliği ve etkinliği arttırmak, diğeri ise fikri mülkiyet haklarının uygulanmasına ilişkin usul ve önlemlerin bizzat yasal ticaret için bir engel oluşturmamasını sağlamaktır. Ülkemiz TRİPS'i 1995 yılında kabul etmiştir.
WIPO Eser Sahibinin Hakları Sözleşmesi (WCT) :  
Anılan sözleşme 1996 tarihinde düzenlenmiş ve imzaya açılmış ise de ancak 2002 yılında yürürlüğe girebilmiştir.
Sözleşme ile, bilgisayar programları ve veri tabanlarının tanımı yapılarak koruma altında bulunduğu belirtilmiş, eser sahiplerinin yayma hakkı, kiralama hakkı, topluma iletim hakkı düzenlenmiş eser sahibinin haklarına getirilebilecek istisnalar sıralanmış, yükümlülükler belirlenerek tecavüz halleri ile ilgili yaptırımlar tespit edilmiştir.
WIPO İcralar ve Fonogramlar Sözleşmesi (WPPT) :
1996 yılında Roma Sözleşmesi hükümlerini gelişen yeni koşullara uyarlama ve daha etkin bir koruma sağlama amacıyla düzenlenmiştir. Bu sözleşme de 1996 yılında imzalanmasına rağmen ancak 2002 yılında yürürlük kazanmıştır.
Anlamaya ve anlatmaya çalıştığımız fikri hakları savunan, eser sahiplerini mali ve manevi yönden koruma altına almaya çalışan uluslar arası sözleşmelerden bahsettik. Sonraki sayımızda bir başka konuda buluşmak üzere;
Sevgiyle kalın, hoşça kalın.
Alâeddin İKİCAN
İLESAM İl Temsilcisi
e - posta :  alaeddinikican@gmail.com